2 ทับหลังจากสหรัฐถึงไทยศุกร์นี้ ส่งต่อพช.พระนคร 31 พ.ค. เตรียมจัดแสดง ณ พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย
เมื่อวันที่ 24 พ.ค. นายประทีป เพ็งตะโก อธิบดีกรมศิลปากร เปิดเผยกับ ‘มติชน’ ถึงความคืบหน้ากรณีสหรัฐเตรียมส่งมอบ ทับหลังปราสาทเขาโล้นจังหวัดสระแก้ว และ ทับหลังปราสาทหนองหงส์จังหวัดบุรีรัมย์คืนรัฐบาลไทย ว่า ตามกำหนดการเบื้องต้นคือ ในวันอังคารที่ 25 พฤษภาคม เวลาราว 12.00 น. ตามเวลาท้องถิ่น จะมีพิธีส่งมอบทับหลังทั้ง 2 ชิ้นระหว่าง หน่วยสืบสวนเพื่อความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ (Homeland Security) และสถานกงสุลใหญ่ ณ นครลอสแอนเจลิส ซึ่งเป็นหน่วยงานที่รัฐบาลไทยมอบหมายให้รับมอบแทน หลังจากนั้นบริษัทเอกชนที่กรมศิลปากรว่าจ้างให้ขนส่งจะเข้าไปดำเนินการเรื่องการบรรจุหีบห่อ
จากนั้นในวันพุธ 26 พฤษภาคม จะถูกขนส่งมาทางโดยสายการบินโคเรียนแอร์ แวะที่ท่าอากาศยานนานาชาติอินชอน ประเทศเกาหลีใต้ แล้วเดินทางต่อมาถึงสนามบินสุวรรณภูมิ ประเทศไทย ในวันศุกร์ 28 พฤษภาคม เวลาราว 18.30 น.โดยสายการบินเดียวกัน จากนั้น คาดว่าจะมีการจัดส่งมายังพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ (พช.) พระนคร กรุงเทพฯ ในวันจันทร์ที่ 31 พฤษภาคม เนื่องจากติดวันหยุดราชการ อย่างไรก็ตาม ขณะนี้อยู่ระหว่างการหารือกับกรมศุลกากรว่าจะสามารถนำโบราณวัตถุดังกล่าวออกมาในวันเสาร์-อาทิตย์หรือไม่
นายประทีปกล่าวต่อไปว่า เมื่อมาถึง พช.พระนครและผ่านกระบวนการต่างๆ แล้ว จะมีพิธีรับมอบและเปิดนิทรรศการโดยพลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี สำหรับสถานที่จัดแสดงทับหลังทั้ง 2 ชิ้นคือ พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย ซึ่งเป็นท้องพระโรงเดิมของพระราชวังบวรสถานมงคล หรือวังหน้า ซึ่งปัจจุบันอยู่ในพื้นที่ พช.พระนคร โดยจะจัดนิทรรศการเป็นเวลา 3 เดือน
“ตอนนี้กำลังคุยกับทางกรมศุลกากรในเรื่องพิธีการทางการทูต การลดหย่อนภาษี และอื่นๆ ในกระบวนการที่จะผ่านจากสนามบิน เมื่อมาถึงพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนครซึ่งคาดว่าจะเป็นวันจันทร์ที่ 31 พฤษภาคมนี้แล้ว เจ้าหน้าที่กรมศิลปากรจะดำเนินการตามขั้นตอน ตั้งแต่ตรวจรับวัสดุ ตรวจสภาพ พร้อมนำเข้าสถานที่จัดแสดงนิทรรศการ คือ ท้องพระโรง หรือพระที่นั่งอิศราวินิจฉัย ส่วนจะเปิดนิทรรศการให้เข้าชมได้เมื่อไหร่นั้น ขึ้นอยู่กับท่านนายกรัฐมนตรีและคณะซึ่งจะพร้อมมาพิธีรับมอบและเปิดนิทรรศการ รวมถึงสถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัสโควิด 19 เพราะขณะนี้แหล่งเรียนรู้ต่างๆ ก็ยังปิดอยู่” นายประทีปกล่าว
ทั้งนี้ กระบวนการได้คืนทับหลังปราสาทหนองหงส์ จังหวัดบุรีรัมย์ และ ทับหลังจากปราสาทเขาโล้น จังหวัดสระแก้ว มีที่มาจากความพยายาม ‘ทวงคืนพระโพธิสัตว์ประโคนชัย’ ซึ่งเริ่มขึ้นเมื่อต้นปี 2559 โดยกลุ่ม ‘สำนึก 300 องค์’ นำโดย นายทนงศักดิ์ หาญวงษ์ นักวิชาการอิสระ ผู้เชี่ยวชาญด้านโบราณคดี นายดำรง ลีลานุรักษ์ อดีตรองอธิการบดี ม.แม่โจ้ ,นายโชติวัฒน์ รุญเจริญ บัณฑิตคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร และนาย ยอดชาย อ้ายเจริญ ประชาชนที่สนใจด้านประวัติศาสตร์ ซึ่งทำการค้นข้อมูลเกี่ยวกับประติมากรรมโพธิสัตว์ประโคนชัย ซึ่งมาจากปราสาทปลายบัด อ.ประโคนชัย จ.บุรีรัมย์ แต่ปัจจุบันไปอยู่ในพิพิธภัณฑ์ต่างประเทศ นำไปสู่การค้นพบโบราณวัตถุไทยชิ้นอื่นๆ จนถึงทับหลังทั้ง 2 ชิ้นนี้ ซึ่งถูกเก็บไว้ภายในพิพิธภัณฑ์ศิลปะเอเชีย ในนครซานฟรานซิสโก สหรัฐอเมริกา ส่งผลให้ชาวบ้านในพื้นที่จังหวัดบุรีรัมย์และสระแก้ว ออกมาเคลื่อนไหวสนับสนุนการทวงคืน กระทั่งเดือนพฤษภาคม 2560 นายวีระ โรจน์พจนรัตน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรมในขณะนั้น เห็นชอบให้ติดตามทวงคืนโบราณวัตถุอย่างเป็นระบบ โดยให้ทำงานร่วมกับกระทรวงการต่างประเทศ กรมศุลกากร สำนักงานตำรวจแห่งชาติ รวมถึงผู้ทรงคุณวุฒิ เร่งประสานไปยังสถานทูตไทยในประเทศต่างๆ ช่วยตรวจสอบโบราณวัตถุไทยในต่างแดน โดยในขณะนั้นนายอนันต์ ชูโชติ ดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมศิลปากร
ต่อมา ในเดือนสิงหาคม 2563 นายประทีป เพ็งตะโก อธิบดีกรมศิลปากร เปิดเผยเมื่อ ว่า หลังจากกรมศิลปากรได้ประสานงานอย่างเป็นทางการผ่านกรมสารนิเทศ กระทรวงการต่างประเทศ ส่งหนังสือติดตามทวงคืนโบราณวัตถุถึงสำนักงานสืบสวนเพื่อความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ สหรัฐอเมริกา และส่งข้อมูลการศึกษาทางวิชาการพร้อมหลักฐานที่เกี่ยวข้อง เช่น รายงานการสำรวจของกรมศิลปากร ตัวอย่างเอกสารอนุญาตในการส่งออกโบราณวัตถุ เป็นต้น เพื่อใช้ในการสืบสวนสอบสวน ยืนยันว่าโบราณวัตถุนั้นมีถิ่นกำเนิดในไทย และได้ถูกลักลอบนำออกไปโดยวิธีการที่ผิดกฎหมาย ได้รับแจ้งข้อมูลว่า ทับหลังจากปราสาทเขาโล้น และทับหลังจากปราสาทหนองหงส์ ได้เข้าสู่กระบวนการยุติธรรมของสหรัฐ และทางพิพิธภัณฑ์ฯ ยอมรับว่าทับหลังทั้ง 2 รายการ เป็นกรรมสิทธิ์ของฝ่ายไทย โดยมีการนำทับหลังทั้ง 2 ชิ้น ออกจากห้องจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ไปจัดเก็บในห้องคลัง เพื่อรอขั้นตอนทางกฎหมายที่เกี่ยวข้องอื่นๆ ในกระบวนการส่งคืนสู่ประเทศไทย
จากนั้น กรมศิลปากรมอบอำนาจให้สถานกงสุลใหญ่ ณ นครลอสแองเจลิส ลงนามในเอกสารข้อตกลงเพื่อรับคืนโบราณวัตถุดังกล่าวจากสหรัฐอเมริกาในเดือนเมษายนที่ผ่านมา จนนำมาสู่การส่งมอบและเตรียมจัดส่งกลับคืนประเทศไทยในที่สุด
