“ไข้หวัดสเปน” ที่เมืองสยาม ปี 2461-2462

[responsivevoice voice=”Thai Female” buttontext=”ฟังข่าว 8 นาที”]

เปิดบันทึกประเทศไทยเคยมีโรคไข้หวัดใหญ่ระบาดหนัก แพร่กระจายตั้งแต่เดือน ตุลาคม 2461 สิ้นสุด มีนาคม 2462 โดยตอนนั้นมีคนไทยติดไข้หวัดราว 2 ล้านคน เสียชีวิตประมาณ 8 หมื่นราย
เพจหน่วยวิจัยแผนที่และเอกสารประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม เปิดเผยหนังสือแจ้งความกระทรวงมหาดไทย พร้อมข้อมูลเพิ่มเติมว่า เมื่อ 100 ปีที่แล้ว หรือประมาณ พฤษจิกายน 2461 ทั่วโลกต้องเผชิญกับการแพร่ระบาดของโรคไข้หวัดใหญ่ ในระหว่างการเกิดสงครามโลกครั้งที่ 1 ซึ่งสเปนเป็นประเทศแรกที่รายงานข่าวการติดเชื้อนี้ ขณะที่ประเทศอื่นๆ ปิดข่าว ทำให้โรคนี้ถูกเรียกติดปากว่า “ไข้หวัดสเปน”

โดย “ไข้หวัดสเปน” แพร่ระบาดมายังประเทศไทยด้วยเช่นกัน ระหว่างเดือน ตุลาคม 2461 – มีนาคม 2462 ในตอนนั้นประเทศไทยมีประชากรอยู่ราวๆ 8 ล้านคน มีผู้ติดหวัดประมาณ 2 ล้านคน เสียชีวิตประมาณ 8 หมื่นราย และยังไม่รวมมณฑลกรุงเทพฯ (ในขณะนั้น)

ช่วงเวลาของการระบาดของไข้หวัดชนิดนี้ ตรงกับรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6

ทั้งนี้ เมื่อได้ลองค้นหาในเว็บไซต์ราชกิจจานุเบกษา พบเอกสารดังกล่าว เขียนหัวกระดาษลงวันที่ 27 กรกฏาคม 2462 เล่ม 36 หน้า 1193 เนื้อความในหนังสือมีดังนี้

“รัตนศาสดาราม และใช้ประโยชน์ในการกุศล กระทรวงวังขออนุโมทนาส่วนกุศลนี้ ขอจงเปนผลนำมาซึ่งความศุขศิริสวัสดิ์แก่บรรดาท่านผู้ที่ได้บริจาคทรัพย์เปนพุทธบูชา จงสมบูรณ์ทุกประการเทอญ

แจ้งความมา ณ วันที่ 24 กรกฎาคม พระพุทธศักรราช 2462

(ลงนาม) เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี

มหาเสวกเอก เสนาบดีกระทรวงวัง

แจ้งความกระทรวงมหาดไทย

ไข้หวัดหรืออินฟูเอนซา ได้เริ่มเปนขึ้นในพระราชอาณาจักร์ภาคใต้ เมื่อเดือนตุลาคม พศ. 2461 ก่อน แล้วกระจายแพร่ไปทั่วพระราชอาณาจักร์ พึ่งสงบลงเมื่อเดือนมีนาคมที่ล่วงมานั้น

ในส่วนหัวเมือง 17 มณฑลโดยพระมหากรุณาธิคุณได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กรมสาธารณสุขจัดส่งแพทย์ ส่งยาและคำแนะนำออกไปช่วยป้องกันรักษาสมทบกับแพทย์ประจำเมือง เมื่อโรคสงบแล้วได้บาญชีจำนวนคนที่ป่วยเจ็บแลตายด้วยโรคนี้ ตามบาญชีท้ายแจ้งความนี้

ศาลาว่าการมหาดไทย

แจ้งความมา ณ วันที่ 14 กรกฎาคม พระพุทธศักราช 2462

(ลงนาม) มหาเสวกเอก เจ้าพระยาสุรสีห์ วิสิษฐ์ศักดิ์

เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย”

ส่วนหน้าถัดไปของหนังสือเล่มนี้คือ ตารางแสดงจำนวนผู้ที่เป็นโรคไข้หวัด ระหว่างเดือน ตุลาคม กับ เดือน มีนาคม 2461 แยกออกเป็นมณฑลตามช่วงเวลานั้นคือ

1. มณฑลพายัพ ประกอบด้วยจังหวัดเชียงใหม่, เชียงราย, แม่ฮ่องสอน และลำพูน มีพลเมืองรวม 805,787 คน, ป่วยเป็นไข้หวัด 147,794 คน และเสียชีวิต 12,204 ราย

2. มณฑลมหาราฎร์ ประกอบด้วย จังหวัดแพร่, น่าน, และลำปาง มีพลเมืองรวม 546,944 คน, ป่วยเป็นไข้หวัด 89,735 คน และเสียชีวิต 5,907 ราย

3. มณฑลนครไชยศรี ประกอบด้วยจังหวัดนครปฐม, สุพรรณบุรี, สมุทรสาคร มีพลเมืองรวม 343,963 คน ป่วยเป็นไข้หวัด 128,412 คน และเสียชีวิต 1,138 ราย

4. มณฑลราชบุรี ประกอบด้วยจังหวัดราชบุรี, เพ็ชร์บุรี (เพชรบุรี), กาญจนบุรี, สมุทรสงคราม และประจวบคีรีขันธ์ มีพลเมืองอยู่ 465,080 คน ป่วยเป็นไข้หวัด 123,018 คน และเสียชีวิต 1,887 ราย

5. มณฑลนครศรีธรรมราช ประกอบด้วยจังหวัดสงขลา, นครศรีธรรมราช, และพัทลุง มีพลเมืองรวม 525,394 คน ป่วยเป็นไข้หวัด 125,422 คน และเสียชีวิต 4,314 ราย

6. มณฑลนครราชสีมา ประกอบด้วยจังหวัดนครราชสีมา, ไชยภูมิ (ชัยภูมิ), และบุรีรัมย์ มีพลเมือง 590,612 คน ป่วยเป็นไข้หวัด 151,953 คน และเสียชีวิต 5,900 ราย

7. มณฑลนครสวรรค์ ประกอบด้วยจังหวัดนครสวรรค์, ตาก, ไชยนาท (ชัยนาท), อุไทยธานี (อุทัยธานี) และกำแพงเพ็ชร์ (กำแพงเพชร) มีพลเมืองรวม 359,978 คน, ป่วยไข้หวัด 102,984 คน และเสียชีวิต 2,465 ราย

8. มณฑลปราจิณบุรี ประกอบด้วยจังหวัดฉเชิงเทรา (ฉะเชิงเทรา), ปราจิณบุรี (ปราจีนบุรี), นครนายก, ชลบุรี, และกระบินทร์บุรี มีพลเมือง 401,972 คน ป่วยไข้หวัด 170,062 คน และเสียชีวิต 2,094 ราย

9. มณฑลพิศณุโลก ประกอบด้วยจังหวัดพิศณุโลก (พิษณุโลก), เพ็ชร์บูรณ์ (เพชรบูรณ์), สวรรคโลก, อุตรดิฐ (อุตรดิตถ์), ศุโขทัย (สุโขทัย), หล่มศักดิ์, และพิจิตร์ (พิจิตร) มีพลเมืองรวม 394,323 คน ป่วยไข้หวัด 66,462 คน และเสียชีวิต 2,172

10. มณฑลปัตตานี ประกอบด้วยจังหวัดปัตตานี, สายบุรี, นราธิวาส และยะลา มีพลเมืองรวม 302,870 คน ป่วยไข้หวัด 113,691 คน และเสียชีวิต 3,500 ราย

11. มณฑลสุราษฎร์ ประกอบด้วยจังหวัดสุราษฎร์, หลังสวน, และชุมพร มีพลเมืองรวม 185,106 คน ป่วยไข้หวัด 64,649 คน และเวียชีวิต 2,097 ราย

12. มณฑลอยุธยา ประกอบด้วยจังหวัดพระนครศรีอยุธยา, ลพบุรี, สิงห์บุรี, อ่างทอง, ประทุมธานี (ปทุมธานี), และธัญญบุรี มีพลเมืองรวม 681,533 คน ป่วยไข้หวัด 257,733 คน และเสียชีวิต 3,447 ราย

13. มณฑลจันทบุรี ประกอบด้วยจังหวัดจันทบุรี, ระยอง, และตราด มีพลเมืองรวม 149,377 คน, 35,724 คน และเสียชีวิต 1,076 ราย

14. มณฑลภูเก็ต ประกอบด้วยจังหวัดภูเก็ต, ระนอง, ตรัง, สตูล, ตะกั่วป่า กระบี่ และพังงา มีพลเมืองรวม 244,919 คน, ป่วยไข้หวัด 47,318 คน และเสียชีวิต 1,972 ราย

15. มณฑลร้อยเอ็จ ประกอบด้วยจังหวัดร้อยเอ็จ (ร้อยเอ็ด), มหาสารคาม, และกาฬสินธุ์ มีพลเมืองทั้งหมด 690,523 คน ป่วยไข้หวัด 157,762 คน และเสียชีวิต 9,968 ราย

16. มณฑลอุบล ประกอบด้วยจังหวัดอุบล, ขุขันธ์, และสุรินทร์ มีพลเมือง 970,715 คน ป่วยไข้หวัด 362,141 คน และเสียชีวิต 11,442 ราย

17. มณฑลอุดร ประกอบด้วยจังหวัดอุดร, นครพนม, เลย, ขอนแก่น, สกลนคร, และหนองคาย มีพลเมืองรวม 818,470 คน ป่วยไข้หวัด 182,802 คน และเสียชีวิต 8,640 ราย